Тойнбі_Арнольд_Джозэф 1 значэння

-1-

Культуралогія

Тойнбі Арнольд Джозэф (1889-1975), ангельскі гісторык. Быў прафесарам візантыязнаўства, грэчаскай мовы, літаратуры і гісторыі Лонданскага ўніверсітэта, навуковым кіраўніком Каралеўскага інстытута міжнародных адносін, навуковым супрацоўнікам Лонданскага ўніверсітэта, рэдактарам «Агляду міжнародных адносін». Сярод яго асноўных твораў - «Спасціжэнне гісторыі» (Т. 1-12; 1934-1961), «Грэчаская гістарычная думка» (1924), «Амерыка і сусветная рэвалюцыя» (1962), «Падыход гісторыка да рэлігіі» (1956) і інш. Як і О.Шпенглер, Т. адмаўляў традыцыйную канцэпцыю адзінства сусветнай гісторыі. Аддаваў перавагу параўнальным даследаванням культур і распрацаваў канцэпцыю жыццёвых цыклаў - узнікнення, развіцця і ўпадку. У якасці галоўных прычын упадку культур называў маральнае выраджэнне і страту творчага падыходу да ўзнікаючых праблем. Паняцце «цывілізацыя» выкарыстоўваецца ім для характарыстыкі канкрэтнага грамадства як сацыякультурнага ўтварэння, лакалізаванага ў прасторы і часе. Сусветная гісторыя разглядалася Т. як своеасаблівая «сума цывілізацый», якія праходзяць аднолькавыя фазы - нараджэнне, рост, разлажэнне, пагібель. Рухальнай сілай развіцця цывілізацый лічыў «творчую эліту», якая павінна весці за сабой «інертную большасць». Прагрэс чалавецтва і шлях выйсця з крызісу бачыў у духоўным ўдасканаленні, абнаўленні, эвалюцыі ад прымітыўных анімістычных вераванняў праз універсальныя рэлігіі да адзінай рэлігіі будучыні.